Wat als je je leven op het spel zet om te vluchten — en dan nog jaren moet wachten voordat je een baan mag pakken, een huis mag huren of je kinderen naar school kunnen sturen? Dat is de realiteit voor veel asielzoekers in Nederland, volgens D66. In een scherp formulering voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025 stelt de partij: het huidige asielstelsel is stuk. En in plaats van harder te straffen, wil D66 anders denken — geïnspireerd op het Canadees model.
‘We bouwen aan een nieuw migratiemodel’
Rob Jetten, fractievoorzitter van D66, was duidelijk: ‘Wij willen bouwen aan een nieuw migratiemodel. Goed voor mensen op de vlucht én goed voor Nederland.’ Dat zegt hij niet als slogan, maar als kern van een 24-pagina’s tellend beleidsdocument. De chaos in de opvang, de jarenlange wachttijden, de azc’s die functioneren als gevangenissen zonder gevangenis: dat zijn geen incidenten, volgens D66. Dat is het systeem.Het huidige systeem, zo stelt de partij, straft de slachtoffers van oorlog en vervolging — niet de oorzaak. ‘Mensen wagen hun leven op onveilige routes, en als ze aankomen, moeten ze jarenlang wegkwijnen,’ aldus het partijprogramma. Terwijl werkgevers hun handen wrijven vanwege personeelstekorten, zitten asielzoekers met hun handen in de schoot. Dat is niet alleen onmenselijk. Het is ook zonde.
De Canadees aanpak: asiel buiten de grenzen
Het Canadees model is geen magische oplossing, maar het heeft wel een cruciale twist: het biedt mensen de kans om al voordat ze Nederland bereiken, een asielverzoek in te dienen — via de Verenigde Naties (VN) en zijn vluchtelingenorganisatie UNHCR. Canada accepteert jaarlijks ongeveer 20.000 tot 30.000 vluchtelingen via dit systeem — vaak uit kampen in Jordanië, Libanon of Turkije. D66 wil dat Nederland dit ook doet. En niet met 2.000, maar met een groeiend maximum van 5.000 per jaar.Dit zou betekenen dat mensen niet meer in bootjes op de Middellandse Zee stappen, of over de Balkan lopen. Ze kunnen zich aanmelden bij UNHCR in een veilige regio — en dan, als hun verzoek wordt goedgekeurd, rechtstreeks naar Nederland vliegen. Geen lange wachttijden. Geen onveilige reizen. Geen ‘terugsturen’-politiek.
Europa moet samenwerken — en betalen
D66 wil geen nationaal antwoord. Het wil een Europees antwoord. De partij dringt aan op een eerlijke verdeling van asielzoekers binnen de EU — en op meer steun voor de buurlanden waar de meeste vluchtelingen eerst aankomen: Spanje, Italië en Griekenland. Die landen dragen de zwaarste last, maar krijgen weinig ondersteuning. D66 wil dat Nederland meer geld, personeel en logistiek levert om deze landen te helpen — niet om asielzoekers tegen te houden, maar om het systeem op een menselijke manier te laten werken.En dan is er nog het Vluchtelingenverdrag. D66 wil het aanpassen — niet afbreken, maar verbeteren. De huidige regels zijn ontworpen na de Tweede Wereldoorlog, toen vluchtelingen vooral uit Europa kwamen. Nu zijn het vooral mensen uit Syrië, Afghanistan, Eritrea, Somalia. De partij wil dat het verdrag erkent dat asiel ook buiten Europa kan worden aangevraagd — en dat landen die dat mogelijk maken, worden gestimuleerd, niet gestraft.
Integratie vanaf dag één
Een ander pijler: integratie. D66 wil geen richtingswissel naar ‘taalcursussen en werkgeversverplichtingen’. Het wil een wederkerigheid. Nieuwkomers moeten vanaf dag één kunnen meedoen — met taal, met werk, met wonen. Dat betekent: geen 3 jaar wachten op een verblijfsrecht, geen blokkades bij bankrekeningen, geen verbod op bijbanen.‘Het is onmenselijk om mensen te laten wegkwijnen in een azc,’ zegt Jetten. ‘Ondertussen staan werkgevers te springen om mensen aan een baan te helpen.’ Dat is de absurditeit van het huidige systeem. En het is ook een economische verliezer. Een asielzoeker die na 6 maanden een baan krijgt, betaalt in 2 jaar meer belasting dan hij kost. Dat staat in een studie van het CPB uit 2023.
De contrasten: D66 vs PVV, FvD, CDA
Waar D66 bouwt, bouwen andere partijen af. De PVV wil geen asiel meer in Nederland — alle zoekers naar de grens terugsturen. De FvD wil alle opvanglocaties sluiten. Het CDA wil asiel aanvragen buiten Europa — maar zonder de VN-structuur, zonder veilige routes, zonder garanties.D66’s aanpak is anders. Het is geen ‘open deuren’-politiek. Het is geen ‘sluit alles’-politiek. Het is een middenweg — maar dan met een brug. Een brug naar veiligheid, naar rechtvaardigheid, naar praktische oplossingen. ‘We doen een stap naar voren vanuit het midden,’ zegt Jetten. ‘Niet vanuit angst. Vanuit verantwoordelijkheid.’
Waarom dit nu?
De druk groeit. In 2024 werden in Nederland ruim 45.000 asielverzoeken ingediend — een stijging van 30% ten opzichte van 2023. De opvangcapaciteit is op het randje. De wachttijden voor een beslissing liggen nu bij gemiddeld 14 maanden. En de politieke sfeer? Die is giftig. De partijen die de meeste stemmen halen, doen dat met de boodschap: ‘Houd ze buiten.’D66 probeert iets anders: een beleid dat niet alleen ethisch is, maar ook efficiënt. Dat niet alleen de rechten van vluchtelingen beschermde, maar ook de zorgen van Nederlanders serieus neemt. Want wie wil er echt dat een kind van 12 jaar in een azc zit, terwijl er 15.000 vacatures liggen in de zorg en bouw?
Wat komt er nu?
D66 heeft een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, met een concreet verzoek: ‘Kan de regering cijfermatig onderbouwen hoe het tweestatusstelsel de druk op voorzieningen verlaagt?’ Dat is geen vragenlijst. Dat is een uitdaging. De partij wil bewijs — geen retoriek.Daarnaast werkt D66 aan een Europees initiatief om het migratiepact van 2023 concreet te maken. En het zet zich in voor een VN-gebaseerde asielprocedure met een Nederlandse quota van 5.000 per jaar — op termijn.
De komende maanden zullen de debatten heftig worden. Maar één ding staat vast: D66 verandert het spel. Niet met woorden. Met een plan.
Frequently Asked Questions
Hoe werkt het Canadees asielmodel precies?
Canada laat mensen hun asielverzoek indienen bij de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) in veilige derde landen, zoals Jordanië of Kenia. Als het verzoek wordt goedgekeurd, krijgen ze een visum en kunnen ze rechtstreeks naar Canada vliegen — zonder gevaarlijke reis. Canada accepteert jaarlijks 20.000 tot 30.000 van deze ‘geïndividualiseerde vluchtelingen’. D66 wil dat Nederland dit model overneemt, met een beginquota van 5.000 per jaar.
Waarom kiest D66 voor meer steun aan Spanje, Italië en Griekenland?
Deze landen ontvangen meer dan 80% van alle aankomsten van asielzoekers in Europa, maar krijgen weinig financiële of logistieke steun van de EU. D66 wil dat Nederland meer geld, personeel en opvangcapaciteit levert — niet om mensen tegen te houden, maar om de druk te verminderen en humanitaire standaarden te waarborgen. Zonder dit, zegt de partij, blijft Europa een ‘fortress’ met een oneerlijke verdeling.
Wat betekent ‘integratie vanaf dag één’ in de praktijk?
D66 wil dat asielzoekers met een positief beslissing al na 3 maanden een werkvergunning krijgen, een bankrekening kunnen openen en een huis kunnen huren — zonder wachttijd van 2 tot 4 jaar. Dat betekent ook dat taalonderwijs en werktraining tegelijk worden aangeboden, en niet na een lang proces. Een studie van het CPB toont aan dat mensen die binnen 6 maanden werken, na 2 jaar netto positief zijn voor de sociale zekerheid.
Is het realistisch om het Vluchtelingenverdrag aan te passen?
Het verdrag van 1951 is oud, maar nog steeds geldig. Het is moeilijk om te wijzigen — maar niet onmogelijk. D66 wil een ‘protocollen’ toevoegen die erkennen dat asiel ook buiten Europa kan worden aangevraagd, mits veilig en gereguleerd. Dat is geen breuk met het verdrag, maar een modernisering. Canada, Australië en Zwitserland doen dit al gedeeltelijk — zonder dat het verdrag is herzien.
Hoeveel asielzoekers komen er echt naar Nederland?
Van de wereldwijde 120 miljoen op de vlucht, komt slechts 1% naar Europa — en nog minder naar Nederland. In 2024 waren dat ongeveer 45.000, tegenover 17 miljoen in Turkije en 6 miljoen in Colombia. D66 stelt dat Nederland dus niet ‘overweldigd’ is, maar dat het systeem het verkeerd aanpakt. Het probleem is niet het aantal, maar de manier waarop we ermee omgaan.
Wat zegt de regering over dit voorstel?
De huidige coalitie heeft nog geen officieel antwoord gegeven. Wel is bekend dat de minister van Justitie en Veiligheid de Canadese aanpak als ‘moeilijk te implementeren’ noemde, omdat het ‘de aantrekkingskracht van Nederland zou vergroten’. D66 weerspreekt dat: het is geen aantrekkelijkheid, maar een veilige, gecontroleerde weg — en dat maakt het juist minder aantrekkelijk voor smokkelaars.
